Nolakoa Da Lurraren Bihotza

Egilea: Anonimoa -

NOLAKOA DA LURRAREN BIHOTZA?

Hainbat aldiz ikusi dugu idazleak Lurraren barnea nolakoa den asmatzen aritu direla; baina, nolakoa da, benetan, Lurraren bihotza? Horrekin batera, beste hainbat galdera ere badatoz: Zein da Lurraren egitura? Zer ondorio sortzen ditu egitura horrek? Nola ulertzen dute zientzialariek Lurraren egitura?
Hasieratik hasiko gara. Guztiok dakigunez, Lurra biribila da, edo, hobeto esanda, ia biribila. Baina Lurrazalean bertan ikusten dugun bezala, Lurraren osagaiak ez dira berberak leku guztietan. Zenbait lekutan ura da osagai nagusia, beste batzuetan ez. Gainera, zientzialariek kontatzen digutenez, guk zapaltzen dugun zoruaren azpian fenomeno asko gertatzen dira, Lurraren egiturarekin lotura zuzena dutenak: sumendiak, kontinenteen desplazamenduak, lurrikarak, eremu magnetikoak… Fenomeno horiek Lurraren barneko indarren ondorioz gertatzen dira. Bestalde, fenomeno eta higidura horiek Lurraren barne-egituran dute oinarria, eta, egitura hori dela bide, aldatu egiten da lurrazala: mendiak sortu, bailarak osatu, sakoneko geruzetan irregulartasunak agertu…
Garbi esan behar duguna da Lurraren bihotza ez dela Jules Vernek bere nobelan deskribatu zuen bezalakoa, aintzira, itsaso, onddo erraldoi eta dinosauro ikaragarriz betetakoa; geologiak erakusten digunez, oso bestelakoa da: barnean, nukleoa edo endosfera du; erdialdean, mantua, bi ataletan banatua; eta kanpoaldean, lurrazala edo litosfera.

Dena dela, zientzialariak, Lur planetako eremu solidoa (geosfera) aztertzeko orduan bi irizpidez baliatzen dira, osaera kimikoa, alde batetik, eta materiaren portaera mekanikoa, bestetik. Bi irizpide horiek kontuan izanik, geosferaren bi eredu daudela esan daiteke: eredu estatikoa eta eredu dinamikoa.

Eredu estatikoa
Zientzialariek, lur-geruzen konposizio kimikoan oinarrituta geosfera nola osatua dagoen adierazteko eredu estatikoa proposatzen dute. Honako hauxe da Lurraren osaera eredu horren arabera:
  • Lurrazala. Lurraren kanpoko geruza solidoa da. Ozeanoen azpian, 6-12 km-ko sakonera du, eta kontinenteen azpian, 25-70 km-koa.
  • Mantua. Lurrazalaren azpian dago, eta 2.900 km-ko sakonerara hedatzen da; harri urtuak daude mantuan.
  • Nukleoa. Planetaren erdian dagoen geruza da; 2.900 km-tik 6.378 km-ra hedatzen da.

Eredu dinamikoa
Zientzialariek geosfera nola osatua dagoen aztertzeko materialen ezaugarri mekanikoetan oinarrituta, eredu dinamikoa proposatzen dute. Geosferaren eredu dinamiko hori materialen portaera mekanikoan oinarritzen da, eta ez materialen osaketa kimikoan, aurrekoa bezala. Alderdi askotan bat dator eredu estatikoarekin, nahiz eta eredu dinamikoan lau geruza desberdintzen diren. Honako hauxe da geosferaren osaera eredu horren arabera:
  • Litosfera. Kanpoko geruza elastikoa da, eta 75-100 km-ko sakoneraraino iristen da. Lurrazala zurruna izan arren, plaka tektoniko izeneko puska handitan zatitua dago eta plaka horien ertzetan gertatzen dira fenomeno geologiko garrantzitsuenak (lurrikarak, sumendiak, tolesdurak…).
  • Astenosfera. Geruza plastikoa da, eta 350 km-ko sakonerara iristen da.
  • Mesosfera. Astenosfera ez beste mantuaren gainerako zatia hartzen duen geruza da; 350 km-tik 2.900 km-raino iristen da.
  • Endosfera. Lurraren barneko geruza da, eta eredu estatikoko nukleoarekin bat dator.

Blog honetako argitalpen ezagunak

Aditz Jokatuak eta Jokatugabeak

Egilea: Anonimoa -
Aditzak ekintza baten ( dator, jan, igeri egin dugu ) edo norbaiten edo zerbaiten egoera adierazten du ( izan, geunden ). Aditzak molde jokatuan eta jokatugabean ager daitezke. Aditzak , molde jokatuan, ekintzaz edo egoeraz gain, beste hainbat informazio ematen du: ekintzan parte hartzen duten pertsonak, ekintzaren denbora… Pertsonei dagokienez, euskaraz aditz jokatuak, berak bakarrik, beste hizkuntza batzuetan baino informazio gehiago ematen du; izan ere, euskarazko aditz jokatuak ematen duen informazioa emateko, elementu gehiago behar dira beste hizkuntza batzuetan. Hona adibide batzuk: Ikusi dut esanda, nik zerbait orain dela gutxi ikusi dudala adierazten da. Gaztelaniaz lo/la/le he visto esan beharko nuke hori bera adierazteko, eta ingelesez I have seen it . Ikusi zenuen -ekin zuk norbait atzo edo lehenago ikusi zenuela adierazten da. Ikusiko gaituzte : norbaitzuek gu gero ikusiko gaituztela. Gaztelaniaz, nos verán ; ingelesez, they will see us . Ikusi
Irakurri informazio gehiago

Animalien Sailkapena

Egilea: Anonimoa -
Irudia
Hauexek dira animalien bi ezaugarri nagusi: • Elkarren artean eta inguruarekin erlazionatzeko erraztasuna dute eta inguruko eraginei erantzuteko ahalmena. • Elikadura heterotrofoa dute, hots, beste bizidun batzuk janez elikatzen dira. Animaliak bi talde handitan sailkatzen dira: ornodunak eta ornogabeak. Ornodunek bizkarrezurra dute, eta barneko hezurdura; ornogabeek ez dute bizkarrezurrik, eta, izatekotan, gorputzaren kanpo aldeko babesa edo oskola dute. Animalia ornodunak Bizkarrezurra edukitzea da ornodunen ezaugarririk garrantzitsuena. Bizidunen arteko animalia ezagunenak dira ornodunak eta 45.000 espezie inguru omen daude gaur egun. Ornodunak hainbat bizimodutara eta ingurutara moldatu dira, eta horren ondorio da hainbat forma eta itxurako animalia ornodunak izatea. Gizakientzat garrantzi ekonomiko handia dute. Ornodunen artean dago ugaztunen klasea, eta horren barruan gaude gizakiok, ezin baitugu ahaztu gu ere animalia ornodunak garela, eboluzio prozesu luze b
Irakurri informazio gehiago

Zenbat Planeta Daude Unibertsoan

Egilea: Anonimoa -
Sei urte luzez ikertzen jardun ondoren, zientzialariek kalkulatu dute gutxi gorabehera 100.000 milioi planeta daudela gure galaxian. Dirudienez, izar bakoitzeko 1,6 planeta daude, batez beste, eta zenbat eta txikiagoak izan planetak, orduan eta ugariagoak dira. Lehen, pentsatzen genuen Lurraren antzeko planetarik ez zegoela; orain, badirudi Lurraren antzeko masa duten milioika planeta dabilela izarren inguruan biraka.
Irakurri informazio gehiago