Eragile Geologikoak

Egilea: Anonimoa -

ERAGILE GEOLOGIKOAK

Lurrazalak hainbat forma hartzen ditu, eta horri erliebe deitzen zaio. Erliebea ez da tinkoa eta aldaezina, denborarekin eta eragileen bidez erliebearen formak aldatu egiten baitira. Asko dira erliebea aldarazten duten eragile geologikoak, eta bi multzo handitan banatzen dira: erliebearen kanpoko eragileak eta erliebearen barneko eragileak.

Kanpoko eragileak
Lurrazalari kanpoaldetik eragiten dutenak dira, erliebeari hainbat forma emanez.
  • Ura, kanpoko eragile batzuek lotura zuzena dute uraren zikloarekin: lur gaineko eta lur azpiko urak, itsasoa, izotza…
  • Haizea kanpoko eragile nabarmena da. Haizeak, izan ere, materialak higatzen eta garraiatzen ditu, dunak eratzen ditu, olatuak osatzen parte hartzen du…
  • Izaki bizidunak ere erliebearen kanpoko eragileak dira. Esate baterako, animaliek zuloak edo eraikuntzak egiten dituzte, landareek harriak eta haitzak apur ditzakete beren sustraiekin, eta, bide batez, sustrai horiek saihets dezakete beste era batera ezinbestekoa litzatekeen higadura…
  • Gizakia izaki bizidunen artean bereziki aipatu beharrekoa da, eragin handikoa baita benetan: eraikuntzak, garraioetarako bideak, ura pilatzeko presak, meategiak, harrobiak...
Kanpoko eragile hauek mugimenduaren bidez eragin ditzakete aldaketak, higadura izango da indar nagusia kasu hauetan. Beste kasu batzuetan, aldiz, mugimendurik gabe eragingo dute, meteorizazioa izango da, haitzek atmosferarekin kontaktuan jasaten dituzten aldaketen multzoa.
  • Meteorizazio fisikoa. Tenperatura-aldaketa gogorren eraginez arrokak pitzatu egiten dira edo zati txikitan apurtzen. Horrez gain, sortutako pitzadura eta arrakala horietan ura sartzen bada eta izoztu, uraren bolumena handitu egiten da eta presioarekin arroka gehiago pitzatzen eta apurtzen da.
  • Meteorizazio kimikoa. Atmosferako gasek eragiten dute. Adibidez, oxigenoak harrietako osagaiekin (mineralekin) erreakziona dezake, eta erreakzio horretatik beste substantzia batzuk sorrarazi. Substantzia horiek hasierakoak ez bezalako jokaera izan dezakete erliebearen osaketari dagokionez.
Barneko eragileak
Erliebean aldaketak sortzen dituzten eragileen artean barneko eragileak dira sumatzen zailenak. Orogenia litosferako hainbat lekutan mendiak sortzera bultzatzen dituen barne-indarra da. Indar horiek eragindakoak dira erliebeko aldaketa handienetakoak, eta tolesturetan eta failetan suma daitezke era nabarmenean. Adibidez, autobidea egiteko mendia mozten denean, geruzak tolestuta edota lekuz mugituta ikus daitezke, orogeniak eraginda.

Litosferan badira, ordea, horiek baino aldaketa nabarmenagoak, horiek ere lurraren barneko eragileek sortutakoak. Horrela, zenbait lekutan lurrak dardara egiten du (lurrikarak), eta beste zenbait lekutan sumendiak sortzen dira.

Blog honetako argitalpen ezagunak

Aditz Jokatuak eta Jokatugabeak

Egilea: Anonimoa -
Aditzak ekintza baten ( dator, jan, igeri egin dugu ) edo norbaiten edo zerbaiten egoera adierazten du ( izan, geunden ). Aditzak molde jokatuan eta jokatugabean ager daitezke. Aditzak , molde jokatuan, ekintzaz edo egoeraz gain, beste hainbat informazio ematen du: ekintzan parte hartzen duten pertsonak, ekintzaren denbora… Pertsonei dagokienez, euskaraz aditz jokatuak, berak bakarrik, beste hizkuntza batzuetan baino informazio gehiago ematen du; izan ere, euskarazko aditz jokatuak ematen duen informazioa emateko, elementu gehiago behar dira beste hizkuntza batzuetan. Hona adibide batzuk: Ikusi dut esanda, nik zerbait orain dela gutxi ikusi dudala adierazten da. Gaztelaniaz lo/la/le he visto esan beharko nuke hori bera adierazteko, eta ingelesez I have seen it . Ikusi zenuen -ekin zuk norbait atzo edo lehenago ikusi zenuela adierazten da. Ikusiko gaituzte : norbaitzuek gu gero ikusiko gaituztela. Gaztelaniaz, nos verán ; ingelesez, they will see us . Ikusi
Irakurri informazio gehiago

Animalien Sailkapena

Egilea: Anonimoa -
Irudia
Hauexek dira animalien bi ezaugarri nagusi: • Elkarren artean eta inguruarekin erlazionatzeko erraztasuna dute eta inguruko eraginei erantzuteko ahalmena. • Elikadura heterotrofoa dute, hots, beste bizidun batzuk janez elikatzen dira. Animaliak bi talde handitan sailkatzen dira: ornodunak eta ornogabeak. Ornodunek bizkarrezurra dute, eta barneko hezurdura; ornogabeek ez dute bizkarrezurrik, eta, izatekotan, gorputzaren kanpo aldeko babesa edo oskola dute. Animalia ornodunak Bizkarrezurra edukitzea da ornodunen ezaugarririk garrantzitsuena. Bizidunen arteko animalia ezagunenak dira ornodunak eta 45.000 espezie inguru omen daude gaur egun. Ornodunak hainbat bizimodutara eta ingurutara moldatu dira, eta horren ondorio da hainbat forma eta itxurako animalia ornodunak izatea. Gizakientzat garrantzi ekonomiko handia dute. Ornodunen artean dago ugaztunen klasea, eta horren barruan gaude gizakiok, ezin baitugu ahaztu gu ere animalia ornodunak garela, eboluzio prozesu luze b
Irakurri informazio gehiago

Zenbat Planeta Daude Unibertsoan

Egilea: Anonimoa -
Sei urte luzez ikertzen jardun ondoren, zientzialariek kalkulatu dute gutxi gorabehera 100.000 milioi planeta daudela gure galaxian. Dirudienez, izar bakoitzeko 1,6 planeta daude, batez beste, eta zenbat eta txikiagoak izan planetak, orduan eta ugariagoak dira. Lehen, pentsatzen genuen Lurraren antzeko planetarik ez zegoela; orain, badirudi Lurraren antzeko masa duten milioika planeta dabilela izarren inguruan biraka.
Irakurri informazio gehiago